Özgür Uğurluoğlu, “Unutulmuş Firmalar ve Jetonları” başlıklı yazı dizisinde “tanımlanamamış bir jeton yalnızca bir metal parçası iken tanımlanmış bir jeton tarihin bir parçasıdır” mottosundan yola çıkılarak Türkiye tarihinde önemli yerlere sahip olduğu düşündüğü bazı firmaların ve bu firmaların kullandıkları jetonları incelemeye çalışmaktadır. Yazı dizisinin temel amacı jeton ekseninde Türkiye tarihinde önemli rollere sahip ancak unutulmuş firmaların varlığına ışık tutmaya çalışmaktır. 

Yazı dizisinin altıncısı; Ali Rıza Karagözoğlu’nun 1925 yılında kurduğu “KAR” adlı zeytinyağı markası hakkında.

Yazı dizisindeki tüm yazılar sırasıyla: 

1. E.M.C. RAR Ortaklığı ve Askı Jetonu
2. Orosdi Back (Ömer Efendi Mağazası)
3. Comte Birahanesi (Brasserie Comte) ve Maurice Faraggi Diş Deposu
4. Hermann Spierer ve Şürekâsı
5. Enver Bey Sigarası
6. Bir Zeytinyağı Markası; “KAR”

Bir Zeytinyağı Markası; “KAR”

Ali Rıza Karagözlü 1877 yılında Edremit’te doğar. İlk tahsilini Edremit’te ve ardından medrese tahsilini Balıkesir’de tamamlar. Babası Karagözoğlu İbrahim Efendinin bakkaliyesinde kardeşleriyle birlikte ticaret hayatına girer. Bir süre dönemin önemli zeytin ve zeytinyağı tüccarı Banker lakaplı Ali Bey’in (M. Sezai Arkök’ün babası) kâtibi olarak çalışır. Ardından zeytin ve zeytinyağı ticaretine başlar ve yağ/sabun ticareti yapan Sezai Ömer (Madra) ile yaklaşık 15 yıl süren bir ortaklık kurar (dönemin ticaret yıllıklarına göre, muhtemelen 1923-24 yıllarında). “Sezai Ömer & Ali Rıza Şirketi” ismi ve “Yemiş Yağ İskelesi 11 – İstanbul” ticari adresi ile Ayvalık ve Edremit’te üretimler yapan bu ortaklık dönemin en önemli ve en tanınmış zeytinyağı markalarından birisi olur ve Rusya ve çeşitli Avrupa ülkelerine ihracat yapar. Bu dönemde büyük bir ekonomik güç haline dönüşen ortaklık, zeytin işçilerine günlük yevmiye olarak verilmek üzere basılmış çeşitli jetonlar kullanır ve bölge halkının yaşamı üzerinde önemli etkilere de sahip olan adeta kapalı bir ekonomik sistem oluşturur. Bu jetonlar bugün koleksiyonerler tarafından büyük rağbet gören koleksiyon parçalarıdır.

Ali Rıza Karagözoğlu, 1925 yılında kurduğu “KAR” (KAR ismi Ali Rıza Karagözoğlu’nun soyadından türetilmiştir) zeytinyağları markası ile Edremit’te de ticaret hayatına devam eder. Edremit’in en eski tesislerinden birisinin kurucusu olan Yazıcızade Hakkı Bey’in vefatının ardından zamanın en ileri teknolojisini kullanan ve kendi elektriğini üreten “Yazıcızade Yağhanesi”ni satın alır ve yeni bir yatırımla yağhaneyi yeniden Edremit’in en gözde tesislerinden birisi haline getirir. Yağhane ilerleyen tarihlerde yörede “Karagözoğlu Yağhanesi” olarak bilinir ve “KAR” markası adı ile üretim yapmaya devam eder. “KAR” marka zeytinyağları o dönemde uluslararası bir ün kazanır ve çeşitli sergilerde ödüller kazanır. “KAR” markası, Karagözoğlu’nun 1960 yılındaki ölümüne kadar üretime devam eder. Sezai Ömer & Ali Rıza ortaklığına ait jetonlar arkalarına “KAR” kontrmarkı basılarak ortaklık sona erdikten sonra da kullanılmaya devam eder.

Ali Rıza Bey, çok çalışan ve hayırsever biri olması ile tanınır ve Edremit’in en önemli zeytin üreticilerinden birisi olarak bilinir. Günümüzde ise, 4. kuşak torunu “Ithaca” markası ile Edremit bölgesinden toplanan mahsullerle zeytinyağı üretimine devam etmektedir.

Özgür Uğurluoğlu
Sosyal Bilimler / Blog Yazarı
ozgurugurluoglu@gmail.com

Kaynaklar

1. Efe, R., Soykan, A., Cürebal, İ, Sönmez, S. (2013). “Edremit Yöresi Yağhaneleri: Geçmişten Günümüze Zeytin, Zeytinyağı ve Sabun Sanayii”. Komili, Ana Gıda, Anadolu Grubu, İstanbul.
2. İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası 1926-1927-1928 Seneleri Faaliyet ve Muamelatına Ait Umumi Rapor (1935). İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, İstanbul.
3. 1922-1929-1934-1938 Şark Ticaret Yıllıkları (Annuaire Oriental).
4. http://www.zeytinportali.com/company/97/ithaca-zeytinyaglari.aspx (Erişim Tarihi: 03.04.2018).
5. http://balikesir.com/Ilceler/KonuDetay.asp?ilceID=8&konuID=318 (Erişim Tarihi: 03.04.2018).

Yasal Uyarı: Yayımlanan bu yazının tüm hakları sosyalbilimler.org’a aittir. Söz konusu metin, izin alınmadan başka bir web sitesinde ya da mecrada kısmen veya tamamen yayımlanamaz, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, dağıtılamaz, içeriğinde herhangi bir değişiklik yapılamaz. Aksi taktirde bir hak ihlali söz konusu olduğunda; sosyalbilimler.org, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ve 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun ilgili hükümleri gereğince maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Ancak yazının bir bölümü, alıntılanan yazıya aktif link verilerek kullanılabilir. Her türlü alıntı (her müstakil yazı için) 200 kelime ile sınırlıdır. Alıntı yapılan metin üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamaz. Bu metinde yer alan görüşler yazara aittir ve sosyalbilimler.org’un editöryal politikasını yansıtmayabilir.