Giderek artan bir şekilde, siyaset, felsefe, antropoloji ve sosyoloji gibi sosyal bilim çalışmalarında, ÖTEKİ (lik/leştirme) ağırlığını hissettiriyor. Kimileri kendilerinin ötekileştirildiklerini söyleyip, yalnızca kendileri için meşru bir alan talep etmekle kalmıyorlar, hasımlarını, muarızlarını da kriminalize edip toplumsal/sosyal/siyasal alanın dışına itmeye yelteniyorlar. Zira ÖTEKİ son yılların en hassas, en çok içi doldurulmuş ve çoğunlukla da içi balon gibi şişirilmiş kelimelerinden birisi.

Sovyetlerin ve Doğu Bloku’nun yıkılmasının ardından ÖTEKİ ilk olarak büyük anlatıların altında kalmış bir tarih olarak çıktı karşımıza, ardından etnik farkındalığın artmasıyla birlikte folklorik bir aroma eklendi ÖTEKİ’ne, bilhassa Türkiye gibi kadın bedenlerinin ne kadarının nasıl ‘kullanılacağı’nın devlet erkanı üzerinden belirlendiği ülkelerde önce başörtüsü takanlar sonra da takmayanların zigâya çekilmesiyle, ÖTEKİ’ne sekülerlik/modernlik ve inanç özgürlüğü tartışması eklendi, quir ve eşcinseller ise kendilerini her dönemin ÖTEKİsi olarak ortaya koydular ve tartışmaya cinsel bir boyut da eklenmiş oldu. Hülasa eskiden mağdur denilen ne kadar kategori varsa, bir kez de yeni dönemin felsefesi/siyasi kodlarıyla ÖTEKİ’ne tercüme edildi.

Öteki tartışması, ötekileşme şikayeti ya da ötekileştirme suçlaması neredeyse her kesimden sosyal siyasal gruplara sirayet etmiş olsa da, tartışmaya teorik katkı aslolarak, Levinas gibi felsefecilerden, Butler gibi post-yapısalcı antropologlardan ya da Edward Said gibi inter-disipliner kültürel çalışmalar yapan düşünürlerden geldi.

İsmet Parlak’ın editörlüğünde yapılan çalışma ise her şeyden önce siyasal bilimler literatürünü işe koşarak, öteki(lik/leştirme) meselesini dünyadaki deneyimler üzerinden memleketimizde daha spesifik bir alana tercüme ediyor. Bizzat İsmet Parlak tarafından yazılan makale, oldukça nitelikli bir literatür taraması olarak bu konuda çalışmak, kafa yormak isteyenlere mükemmel bir yol haritası sunuyor. Taner Timur’un girişte yazmış olduğu yazı ise, genelde post-Sovyet bir mesele olarak tartışılan meselenin sinir uçlarını, tarihsel uğraklarını ve bu ötekileştirme meselesini güncel olarak ortaya çıkartan felsefi-siyasi dönüm noktalarıyla gözler önüne sererek tarihselleştiriyor. Kürtlerin, Kadınların, Komünistlerin, Eşcinsellerin, geri kalmış ulusların, anarşistlerin, Alevilerin ve mültecilerin ötekileştirilmesi çalışmanın geri kalan kısmında ele alınan süreçler.

Bu çalışmaya bir bütün olarak baktığımızda, öteki ve ötekileştirme dediğimiz şeyin, basit ve güncel bir siyasi söylem değil, tarihsel kökleri olan, sosyal temayüller üzerinde işleyen ve siyasi iktidarın etnik-dinsel-cinsel-siyasal-ulusal farkları kaşıyarak, kanatarak inşaa ettiği siyasal diskurun etkisiyle kurulan bir mekanizma olduğunu görüyoruz.

Künye — Ed. İsmet Parlak  (2015), Ötekinin Var Olma Sancısı: Türk Politik Kültüründe Şeytanlaştırma Eğilimleri . Bursa: Dora Yayınları.

Osman Özarslan

Yasal Uyarı: Yayınlanan bu yazının tüm hakları Sosyal Bilimler Platformu’na (www.sosyalbilimler.org) aittir. Kaynak gösterilse dahi yazının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan yazının bir bölümü, alıntılanan yazıya aktif link verilerek kullanılabilir. Her türlü alıntı, (her müstakil yazı için) 200 kelime ile sınırlıdır. Alıntı yapılan metin üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamaz.