Modern dönemin bilme biçimlerinin 1968 Anlamlılık kriziyle beraber esaslı bir eleştiriye tabi tutulduğu, 70’lerle birlikte ise pek çok bilim dalında ve düşün alanında eleştirel ya da çok paradigmalı bir döneme geçildiği çokça değerlendirilen bir...
Kayda Değer Akademik Metinler
Güce Tapma ve Bundan Beslenme
Şiddetin bütün versiyonlarını iliklerine dek yaşayan bir ülke haline dönüştüğümüzden beri, en çok sorduğumuz sorunun “Bize ne oldu?” olması hem ironik hem de trajiktir. Çünkü bu topraklarda oldum olası “eti senin kemiği benim” mantığı ile işleyen ve...
Noel Baba ve Kötülük Sorunu
Noel Baba (Santa Claus) ile ilgili çok derin felsefi sorunlar var. Örneğin, Noel Baba’nın var olmadığını nasıl bildiğimizi merak edebiliriz. Şöyle ki, Santa’nın var olmadığı apaçık ortada gibi görünse de genellikle bu inançsızlık için gösterilen...
Kapitalizmin Örgütlediği Zaman: Boş Zaman
“Zaman” kavramı modern öncesi toplumlarda mekânla beraber ele alınmış ve zaman hesabı mekânla olan ilişkisine göre yapılmıştır. Zamanın kendi içinde bölünmesi ve dilimlere ayrılması modern döneme denk düşmektedir. Modern dönemle birlikte zaman, iş...
Seks, Şiddet ve Rotten Tomatoes
“Nahoş bir gelişmeye sahip, zayıf olay örgüsü; NC-17[1] olarak sınıflandırılmalıydı.” Jane Campion’ın erotik suç gerilimi In The Cut [Tutku Esirleri-2003] film sitesi Rotten Tomatoes’da bu tür birçok nezaketsiz yorum alıyor. Aslında, bu gibi birçok...
Rasyonalizm Çağında Ampirizm: David Hume ve Anlama Yetisi
Elimize bir cilt, sözgelişi bir din bilim ya da okul metafiziği kitabı aldığımızda, soralım: İçinde nicelik ve sayı üzerine soyut akıl yürütmeler mi var? Yok. Peki, olgu sorunu ve varoluş üzerine deneysel akıl yürütmeler? O da yok. Atın öyleyse onu...
Avrupa’da Mutlakiyet Üzerine Düşünceler
[1] Avrupa tarihçiliğinin Feodalite ve Ortaçağ’dan sonra en fazla üzerinde durduğu konulardan birisi olan “absolutism” yani mutlakiyet meselesi oldukça karmaşık bir kavramdır. Kavramın karışıklığının nedeni ise, Kıta Avrupası’nda tıpkı feodalite...
Kentleşme Önce Çocukluğu Sonra Geleceği Yok Etti
Neil Postman’ın Çocukluğun Yokoluşu adlı kitabında çocukluğun bebeklik gibi biyolojik bir kategori değil, toplumsal bir kurgu olduğunu söyler. 16. yüzyılda, Rönesans’ın büyük icatlarından biri olarak ortaya çıkan çocukluk günümüze dek en...
Müzik ve Sahne Sanatlarında Birer Pazarlama Stratejisi Olarak “Uygun Ötekilik” ve “Oto-Oryantalizm”
Merkez Avrupa ve Kuzey Amerika başta, “Batı Dünyası” olarak tanımlanan zahirî bir bölgede egemen başat siyasî aktörlerin 150 – 200 yıllık bir kültür birikimini ekonomi-politik baskınlıklarıyla dünyanın kalanına da empoze ettikleri; ya da...
Atatürk’ün Mirasının Peşinde
Geçtiğimiz yüzyıla damgasını vuran isimlerin içerisinde Mustafa Kemal Atatürk’te yer alır. Paylaşılmak için sürekli olarak tartışılan bir imparatorluğun küllerinden modern bir devletin ortaya çıkartılmasındaki en büyük paylardan bir tanesi hiç...
Karl Marx’tan Geriye Ne Kaldı?
I. Sosyalizm, kapitalizm ile sürdürdüğü bir yarışı kaybetti. Ardından Sovyetler Birliği çöktü. Acaba onunla birlikte Marx’ın fikirleri de eskidi mi? Karl Marx iki devrin birleştiği bir noktada duruyor: Yükselen burjuvazinin ve doğan...
Habitus’un Dışında: Pleasantville
Habitus, en kısa tanımıyla, toplumsal yapılar ile toplumsal eylem arasındaki bağı oluşturan bir “yatkınlıklar sistemi”dir. Pierre Bourdieu’nün geliştirdiği bu kavram, akla en yatkın olanın tercih edilmesi değil, nedenini bilmeden ve sorgulamadan...
Birikim’den Ekim Devrimi’nin Yüzüncü Yılına Özel Sayı
Birikim Dergisi, Ekim-Kasım 2017 sayısını Ekim Devrimi’nin yüzüncü yıldönümünü tartışmaya ayırdı. Ekim Devriminin Yüzüncü Yılı, 1917, Devrim ve Tarih Teorisi,”O Esnada” Türkiye’de, Sovyetler Birliği ve “Reel Sosyalizm”...
Hannah Arendt’den: Tecridin Baskı Aracı Olarak Kullanılması
Totaliter rejimin ideal öznesi, inandırılmış Komünist ya da Naziler değil; fakat gerçekle kurgu ve doğruyla yanlış (yani düşünce standartları) arasındaki farkı ayırt edemeyen insanlardır! — Hannah Arendt “Yalnızlık kişiseldir ve aynı zamanda...
Değerlerin Yok Oluşu: Kötülüğün Önlenemez Yükselişi
“Biz eskiden böyle değildik!” cümlesini her geçen yıl biraz daha fazla duymaya başladık. Bir tarafta hızla artan bir nüfus dinamiği öte yanda ise özellikle teknolojinin dayattığı müthiş bir basınç söz konusu. Elimizde var olan kurumlar...
Akademik Çalışmada Cümle Kurmak: Ben, Biz, Edilgen Dil?
Facebook’taki paylaşımlarım genelde akademi, yayın dünyası ve kitaplar üzerine. Ve Facebook’taki arkadaşlarımı seçerken de bu alanda yazan çizen okuyan kişileri tercih ediyorum. Hâliyle hesabımda konuşmaya değer bir meseleyi dile...
Rutinden Çıkışın Yöneticisi: Otel
Michel Foucault, dünyayı yöneticileri psikologlar ve hastaları halk olan büyük bir tımarhane olarak tanımlıyordu (Foucault, 2000). Dolayısıyla Foucault’ya göre toplum, sürekli gözetim altında tutuluyor ve çeşitli yöntemlerle tedavi edilerek modern...
Sessiz Kalma ve Konuyu Değiştirme: Otosansür
Bireyin düşüncelerini özgürce söylemesi, onun inşa ettiği küçük sosyal ağında kendisinden beklenen en tabii davranışlarından biri. Ancak demokratik toplumlar ve ülkeler sosyal ağı içerisindeki küçük insanın düşüncelerini ifadesinde sıkıntılar...
Kazuo Ishiguro’nun Kurgusunda Kaçınılmaz Hüzün
2006 Ekim’inde, rutubetli bir günde, bir söyleşi için davet ettiğim Kazuo Ishiguro ve 10 yaşındaki kızım Grace’i Londra’daki hareketli bir kafenin arka masalarından birine kadar izledim. Ishiguro sorularımı cevaplarken, kurgusunda yer vermeden önce...
Erich Fromm’dan: Sigmund Freud’un Misyonu
Dünyada Freud’u en iyi anlayan ve anlatanların başında Erich Fromm gelir. Bedeli Freudcu damgasıyla dışlanma girişimleri olmasına karşın Fromm hayranlık/düşmanlık çekişmelerinden uzak bilimsel bir gözle Freud’u yaşadığı zamanın ruhunu da göz önünde...
Bireysel Özerklik ve Liberalizm
Özerklik İdeali Özünde felsefî-ahlâkî bir kavram olan “özerklik” (autonomy) kısaca kişinin kendini-yönetmesi, kendini-belirlemesi, kendi kuralını kendisinin koyması gibi anlamlara gelmektedir. Özerklik mümkün olan en yüksek derecede hayatının...
Kapitalist Birey, Arsız Kent ve Uydurma Yaşam
II. Dünya Savaşı’ndan hemen sonra artan televizyon ve otomobil satışlarının Amerika üzerindeki ilk etkisi, büyük kentleri hızla terk eden orta sınıf aileler üzerinde görüldü. “Suburbia” denildi bu uzun sürüp günümüze kadar gelen...
Blade Runner’ın Ürkütücü Derecede Öngörülü Gelecek Vizyonu
Şirketler nasıl hissedeceğimizi kontrol edebilecek kadar güçlenebilirler mi? Makineler öfkelenebilir mi -kendilerini yaratanlara kızabilirler mi? İnsanlar makineleri sevmeyi öğrenebilir mi? Bunlar, Ridley Scott’ın bir kuruluşun yarattığı ürünün...
Heath Lowry: On Dördüncü Yüzyıl Osmanlı Gerçekleri; Hâcı-Gâzî Evrenos’un İzinde Eseri Üzerine Bir İnceleme
Orijinal adıyla “Fourteenth Century Ottoman Realities: In Search of Hâcı-Gâzî Evrenos” 2012 yılında yayımlanan bu eser, yaygın olarak bilindiği üzere Osmanlı kuruluş dönemi kaynaklarının yoksunluğundan ötürü XX. asrın başından beri süregelen ve...
Harun Tepe’den Hareketle Etiğin Kuramsal Sorunları
Etik; felsefenin araştırma konusu olup, insanın yapıp ettikleriyle alakalı teorik ve pratik bilgi alanıdır. Etik kavramına çoğunluk aşinadır. Yani etik deyince hemen herkesin söyleyeceği bir şeyler vardır. Buna karşılık etik hakkında bilinenlerin...
İslami Pratiklere Etnografik Yaklaşımlar
Son otuz yıldır genel olarak sosyal bilimlerin, özel olarak da antropolojinin kendi betimleyici gelenekleriyle ilişkileri belirsiz bir hâl almıştır. Zira araştırmacılar, epistemik göreciliğe ve kendi kendine ket vuran bir eleştirelliğe kapılarak pek...
