Ekonomi yaşayan bir bilimdir. Bilim olmasının yanında bir düşünce sistemidir ve felsefesi vardır. Çoğu birey için hiçbir anlam ifade etmese bile yüzyıllardır üzerine düşünülen bir alandır. Teoriler, her geçen gün değişen dinamikler üzerinden yeniden düzenlenen yasalarla sürekliliğini yitirmeyen ve aslında sokaktaki her bireyin bizzat içine dahil olduğu bir alandır ekonomi. Televizyon karşısında ya da gazetelerdeki ekonomi sayfalarında kullanılan veriler hemen hemen çoğunlukla bu işle ilgisi olmayan insanların pek ilgisini çekmez. Karmaşıktır, cümle aralarına yerleştirilmiş rakamlarla ve kısaltmalarla kurulmuş uzunca paragraflar, sadece ilgilenenlerin anlayabildiği bir karmaşaymış gibi gelir. Hakikaten de öyledir, televizyon kanallarında, ekonomi bültenlerine denk geldiğinizde dikkatle ve ilgiyle, anlayarak bu haberleri seyrettiğinizi gönül rahatlığıyla söyleyemezsiniz galiba. İlgi veya uzmanlık alanı olmadıktan sonra, çoğu kişinin pek uzak durduğu konuların başında gelir ekonomi.

Halbuki ekonomi dediğimiz olgu, hayatımızın her anında ve bir o kadar da ilişkilerimize dahil bir konudur. Her türlü alışverişten, ulaşıma, aile içi bütçeden, yaşamın her alanındaki iktisadi hareketlerimizle ekonomiyi biz var ederiz. Yani parayı kullananlar, yani tüketenler. Örneğin, herhangi bir perakende satış noktasından herhangi bir ürün satın aldınız. Bu ürünün ilk üreticisinden, toptancısına, aracı kuruluşlarından, son satış noktasına ve marjinal faydasından, geri dönüşümüne kadar ekonomiyi tetiklemiş oldunuz. Bu zincirin olmazsa olmazı ise tüketicilerdir. Tüketen olmadıkça üretimin manası kalmaz. Krizlerin ana sebeplerinden birisi de budur. Mesela, bireylerin çoğunluğu krizlerin neden çıktığını bilmez. Arz-talep dengesi nedir, döviz kurlarının artışını veya yükselişini ne tetikler, bankacılık kuralları, yatırım araçları, mikroekonomi gibi teknik terimleri ekonominin yapı taşı olan tüketiciler için bilinmezlikler silsilesidir.

İşte tüm bu karmaşık gibi görünen ve içinden çıkılamaz grafikler, analizler, karmaşık kısaltmalar, artılar eksiler, yüzdeler; kısacası ekonominin alfabesini, ekonominin bilinmeyenlerini anlatan kıymetli bir kitaptan bahsedeceğim sizlere. Say Yayınları etiketiyle çıkan Ekonomi 101 isimli kitap, size ekonominin aslında sanıldığı kadar karmaşık bir yapıya sahip olmadığını ve üzerine düşünülüp mantığı ve felsefesini öğrendiğinizde keyif alınabilecek bir bilim olduğunu anlatan bir çalışma.

Alfred Mill, bir ekonomist. Kendisi en temel ekonomik ilkelerden detaylı teorik kaynaklara kadar ekonomik politika ve politik söylemle ilgili konular üzerine çeşitli çalışmalar yapıyor, bu çalışmalarını seminerlerde anlatıyor ve bu konularla ilgi bilgilerini kitaplaştırıyor. Ekonomi 101’in yazarı olan Mill, temel kavramlardan karmaşık konularak kadar ekonomiyle ilgili her konuya kitabında değiniyor.

Mill, kitabına okuyucuyu korkutmadan başlamak adına, ekonominin ve ekonomiyi anlamanın neden önemli olduğunu anlatan kısa bir girişle başlıyor. Bu bölümde ekonomi biliminin geçmişten günümüze gelişini, evrelerini kısaca özetledikten sonra, bireyler olarak ekonomiyi nasıl var ettiğimize dair çeşitli örneklerle konunun ne denli içerisinde olduğumuzu bizlere anlatıyor. “Çünkü ekonomi, hayatınızı her yönüyle etkiler, yaptığınız her şeye tesir eder,” diyerek konunun kısa bir özetini geçiyor.

Bu kısa ve samimi giriş bölümünden sonra, daha geniş bakış açılarıyla ekonominin tarihine inerek bir serüvene çıkıyoruz. Kıt kaynakların nasıl idare edileceğine dair tanımlamalardan sonra, insanlığın ve daha geniş bakış açısıyla ülkelerin, toplumların kıtlıkla nasıl baş edeceğine dair bir sunum okuyoruz. Ekonominin temel tanımı üzerinden başladığımız yolculuk, sonraki sayfalarda görünüşte çok sıkıcı gibi görünen lakin aslında hiç de öyle olmayan başlıklar üzerinde devam ediyor.

Paranın doğuşundan başlayan bir yolculuktan bahsediyoruz. Ve hatta takas sisteminin doğurduğu ekonomiden. Takasla başlayan ve ömrümüzün her anında yer eden bu bilim, günümüze değin nasıl gelişti, nasıl yollardan geçti? Serbest ticaretten, uluslar arası ticarete, endüstrinin gelişmesinden post endüstriyel sistemlere geçişe, 19. yüzyılda kapitalizmin korkulu rüyası sosyalizmin ayak seslerinden, kapitalizmin kendini yenileyen yapısına, bankacılık sisteminin doğuşundan, çok uluslu şirketlerin dünya üzerine yayılmasına, verginin icadından, ihracat ve ithalatın önemine, cari borçtan, özel sektör ve kamu ayrımına, gayrisafi yurtiçi hasıladan, işsizlik – gizli işsizlik, gerçek işsizlik konularına, enflasyon, dezenflasyon ve deflasyon konularından ekonomik büyüme, daralma ve küresel krizlere kadar, daha birçok başlık ve alt başlıkla ekonominin tüm kılcal ve ana damarlarına keyifli bir bakış atıyoruz. Çoğu tanıdık terimler ama bunları okudukça aslında çoğuna sadece ismen tanış olduğunuzu göreceksiniz. Ve okudukça, anladıkça, anlamlandırdıkça ekonominin hiç de öyle can sıkıcı bir uğraş olmadığını fark edeceksiniz.

Ekonomi 101, temel düzeyde bir ekonomi kitabı olmanın yanı sıra, dışarıdan çok ciddi görünen bir konunun, bilimin, düşünce sisteminin var edicileri için aydınlatıcı bir kılavuz.

Caner Almaz
kitap@sosyalbilimler.org

Künye: Alfred Mill, Ekonomi 101, Arz-Talep Dengesi ve Ekonomik Büyümeden Döviz Kurları ve Bankacılığa Kadar Ekonomi Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey, Çev. Nurdan Soysal, Say Yayınları, 2017.

Sanal Mağaza: İdefix | Babil | Kitap Yurdu

Yasal Uyarı: Yayımlanan bu yazının tüm hakları sosyalbilimler.org‘a aittir. Söz konusu metin, izin alınmadan başka bir web sitesinde ya da mecrada kısmen veya tamamen yayımlanamaz, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, dağıtılamaz, içeriğinde herhangi bir değişiklik yapılamaz. Aksi taktirde bir hak ihlali söz konusu olduğunda; Sosyal Bilimler Platformu, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ve 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun ilgili hükümleri gereğince maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Ancak yazının bir bölümü, alıntılanan yazıya aktif link verilerek kullanılabilir. Her türlü alıntı, (her müstakil yazı için) 200 kelime ile sınırlıdır. Alıntı yapılan metin üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamaz.